FABRİKA HİJYENİ (TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYON)

Üretimdeki mikrobik kirlenmenin önlenmesi:
Su bazlı ürünleri, üretim alanında mikrobiyal kirlenmeden korumak için aşağıdaki konulara dikkat etmek gerekir.
· Üründe, uygun bir koruyucu, uygun konsantrasyonda bulunmalıdır.
· Koruyucu, ürün içinde istenilen zaman aralığında stabil kalmalıdır.
Ürün üretilirken, saklanırken ve kullanırken önlemler alınmalıdır: Yukarıdaki noktalara verilen yetersiz
dikkat, korunmuş üründeki mikrobiyal kirlenmenin sebebidir. Bu yazıda; koruyucuların tek başına üretim alanındaki ürünü korumaya yeterli olmamasının sebeplerine değineceğiz.
Genellikle koruyucular, temiz bir ürünü mikrobiyal kirlilikten önlemek için tasarlanmışlardır. Normal kullanma miktarlarında koruyucular, üretim çevresinden gelen fazla miktarda mikroorganizmaları yok etme gücüne sahip değildir. Genellikle üretim sırasında ürünün mikroorganizmalara maruz kalma süresi fazladır ve bu da daha fazla miktarda koruyucu kullanılmasını gerektirir.
Korunmuş bir ürün üretim çevresinde mikrobiyal kirlenmeye maruz kalabilir, çünkü ;
· Ürünlerde kullanılan tüm koruyucular mikroorganizmaları yok ederken harcanırlar. Zamanla ürün içindeki koruyucu tükenir ve kirlenmeye maruz kalır.
· Teçhizat yüzeylerinde oluşan biofilm mikroorganizmaları korur. Bir koruyucu veya dezenfektan için biofilmin içindeki mikroorganizmaları yok etmek daha zordur.
· Yüksek miktardaki mikroorganizmaların yetersiz miktarda koruyucuya, maruz kalma durumlarında, bazı mikroorganizmalar koruyuculara cevap verebilir ve koruyucuya karşı bağışıklık kazanabilir. Dirençli rnikrobiyal populasyonun gelişimi, formaldehit gibi bir çok koruyucunun ortak problemleridir.
Mikrobiyal kirlenme nasıl önlenebilir?
Üretim esnasında ürünün mikrobiyal kirlenmesini önlemek için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir.
- Koruyucuların yeterli miktarlarda kullanılması
- Ürüne ve proses şartlarına uyumlu ve stabil kalabilen koruyucu kullanılması.
- İyi Üretim Uygulamaları (GMP=Good Manufacturing Practices) şartlarına uyulması.
Yukarıdaki ilk iki gereklilik laboratuar testleri ile belirlenebilir.
İYİ ÜRETİM UYGULAMALARI (GMP) :
Üretim sisteminin tasarımı: Başlangıçtan itibaren, üretim sistemi hijyen göz önünde tutularak tasarlanmalıdır. İyi bir tasarım aşağıdaki detayları içermelidir.
- Teçhizatın yüksek kaliteli ve gözenekli olmayan materyallerden yapılması gerekir. (örneğin parlatılmış paslanmaz çelik)
- Kısa boru sistemleri olması gerekir
- Borularda bağlantı yerlerinde ve vanalarda minimum kıvrım sayısı olmalıdır.
- Borularda ölü noktalar olmamalıdır.
- İyi bir akış için borularda eğim olmalıdır (>%5).
Bununla birlikte, ürünlerin ve hammaddelerin depolama tanklarının tasarımı ve kullanımı da çok önemlidir. Depolama tanklarını mikroorganizmalardan korumak için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır:
- Tank kapakları devamlı kapalı tutulmalıdır.
- Tanklar kolay ve etkili temizleme ve dezenfeksiyon yapılacak şekilde tasarlanmalıdır.
- Tank seviye göstergeçleri doğruyu göstermeli, seviyeyi öğrenmek için tanklar sık sık açılıp kapanmamalıdır.
- Tankın boyutları, üstteki boşluk en az kalacak şekilde seçilmelidir.
- Hammadde veya ürün tanktan alındıktan sonra üst boşluğa mikrop içermeyen atmosfer verilmelidir. Bu, hafif bir basınç veya düşük akış hızlı azot yada saf hava verilerek sağlanabilir.
Ayrıca bu yöntemle, tank içindeki kondensasyonda azaltılmış olur. Tank içine saf hava almak için submikron filtreler veya UV saflaştırıcılar kullanılabilir.
Hammaddeler: Üretim sırasındaki mikrobiyolojik kirlenmenin kaynağı genelde hammaddelerdir. Su bazlı hammaddeler mikrobiyolojik kirlenmeye açıktır, su içermeyen hammaddelerin birçoğu ise bakteriyolojik ve fungal sporları bünyelerinde sığındırırlar.
Doğal kaynaklı hammaddeler, sentetik bazlılara göre mikrobiyolojik kirlenmeye daha açıktır.
Hammaddelerden kaynaklanabilecek problemleri önlemek için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
- Hammaddelerin mikrobiyal kaliteleri belirli aralıklarla kontrol edilmelidir (Örneğin aylık veya haftalık). Bu kontrollerin sıklığı, hammaddelerin kirlenmelere ne kadar açık olduğuna,:ne şekilde kullanıldığına ve ne sıklıkta kullanıldığına göre belirlenebilir. Kontrollere aylık olarak başlamak ve gerektiğinde sıklaştırrnak daha faydalıdır.
- Mikrobiyolojik açıdan kirli hammadde üretime verilmeden önce ıslah edilmelidir. Uygun ıslah yöntemleri uygun bir biosit uygulamak veya ısıtmak olabilir.
- Kirlenmeye açık hammaddeler için mikrobiyolojik limit değerleri ve koruyucu spesifikasyonları belirlemek gerekir. Hammaddeler için uygun koruyucular, üretici firmaya danışılabilir.
- Hammaddeler uygun şekilde saklanmalı ve kullanılmalıdır.
- Sıvı olmayan hammaddelerden yayılan toz minimuma indirilmelidir.
Proses Suyu : Su, üretim sırasında oluşabilecek mikrobiyolojik kirlenmenin en önemli kaynağıdır.Su kalite standartlarına göre, suyun tamamen mikroorganizmalardan arındırılmış olmasına gerek yoktur. Birçok su kaynağı az miktarda da olsa mikroorganizma içerir. (Pseudomanas tipleri gibi). Su kaynakları üretim işlemine az miktarda da olsa mikroorganizma getirdiği için, mikroorganizmaların üreyebileceği ortamlara maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.
Proses suyu için aşağıdaki önlemler alınmalıdır :
· Proses suyunun mikrobiyolojik kalitesi mutlaka kontrol edilmelidir.
Belli aralıklarla su sisteminde temizlik yapılmalı, eğer gerekiyorsa iyon değiştirici reçine yatakları, filtreler ve ters osmos gibi su ıslahı üniteleri dezenfekte edilmelidir.
· Dağıtım sistemindeki durgun suları kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Kullanımlar arasında bütün borular boşatılmalıdır. Eğer mümkünse, su dağıtım sistemindeki kör noktalar, vanalar, esnek hortumlar azaltılmalıdır.
- Kondensasyon suyu ve geri dönüşümlü suyun mikroorganizma seviyesi kontrol edilmeli, gerekiyorsa biosit ile ıslah edilmelidir.
· Eğer su kullanımdan önce depolanıyorsa, biosit kullanılmalı veya yüksek sıcaklıkta(>75°C) saklanmalıdır.
Eğitim: Basit mikrobiyoloji ve GMP eğitimi çok önemlidir. Eğitim programlarında, ürünlerin mikroorganizmalar tarafından nasıl kirlenebileceği ve bunu azaltmak için nasıl iyi bir hijyen programı yapılabileceğinden bahsedilmelidir.
Mikroorganizmaları daha iyi tanımak ve bunların neler yapabileceğinin daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki konulara dikkat çekilmelidir.:
- Mikroorganizmalar çok küçüktürler. Bir toplu iğne başı kadar alanda 1000 adet bakteri bulunur.
- Mikroorganizmalar her yerdedir. (Ellerde, havada, suda)
- Mikroorganizmalar çok çabuk büyürler. Başlangıçtaki 1 bakteri, işlem sonunda 1 milyon sayıya ulaşabilir.
Saklama ve Kullanma Uygulamaları : Saklama ve kullanmadan meydana gelebilecek mikrobiyolojik kirlenmenin önlenmesi için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
- Depolama tankları, üretim ve ambalaj teçhizatı için temizleme ve dezenfeksiyon programları oluşturulmalıdır.
· Borular içinde suyun, hammaddenin veya ürünün durgun şekilde kalmasına izin verilmemelidir. Borular kullanım aralarında azot gazı ile boşaltılmalıdır. Sık sık borular yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir.
· Tanklara yeni ilaveler yapılırken ortamdaki havanın depolama tanklarına girmesine izin verilmemelidir.
· Depolama tanklarının açık kalmamasına dikkat edilmelidir.
· Üretim ve depolama alanları temiz ve mümkünse kuru tutulmalıdır.
Su havuzları, ürün kalıntıları, nemli bez parçaları, kirli giysiler ve su dolu hortumlar mikroorganizmalar için davetiye çıkarırlar.
Temizleme ve Dezenfeksiyon: Etkili temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri, mikrobiyolojik kirlenmeyi önlemede çok önemlidir. Üretim sırasında kullanılan teçhizat, depolama tankları, transfer boruları bir program doğrultusunda temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
Temizlik ve dezenfeksiyon eşanlamlı değildirler. Temizlik, organik ve inorganik artıkların sistemden uzaklaştırılmasıdır. Böyle bir temizlikten sonra, mikrobiyal kirliliklerin uzaklaştırılması için dezenfeksiyon yapılmalıdır. Bir çok dezenfeksiyon maddesi organik ve inorganik kalıntılar tarafından deaktive olabileceğinden dolayı ön aşamada yapılan temizlik çok önemlidir.
Temizleme: İyi bir temizlik için teçhizat tamamen boşaltılmalıdır. Suyla iyice yıkanmalı veya ürünü tamamen uzaklaştırmak için uygun bir solvent kullanılmalıdır. Kalıntıları uzaklaştırmak için tank duvarları ve karıştırıcılar fırçalanmalıdır. Eğer fırçalama mümkün değilse, basınçlı su veya deterjan kullanılmalıdır. Hersil DET S bu amaç için tavsiye edebileceğimiz bir deterjan ürünüdür.
Dezenfeksiyon: Klor / Aktif halojen: Heracide K4 KLORAN aktif klor esaslı bir dezenfeksiyon ürünüdür. Otomatik makinalarda, püskürtme sistemlerinde, kapalı sistemlerde, dolum makinalarında, pompa ve soğutucularda, filtrelerde rahatlıkla kullanılabilir. %0.051'lik çözeltiler halinde.
20-60°C'de 10-20 dakika süre ile dezenfeksiyon işlemi yapılır. Eğer sistemde, okside olabilen organik atıklar varsa, daha yüksek miktarlar kullanılabilir. Aktif klor içeren bileşikler korroziftir kullanılmadan önce kullanılacak ekipman için uyumlu olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Heracide DCG ise klorofenol esaslı bir dezenfeksiyon ürünüdür. Geniş spekturumda etkin, gram negatif ve gram pozitif bakterilerle, küf ve mantara karşı endike bir malzemedir. Merkezi sistemleri, tezgah ve haznesini, soğutma hatlarını yağ, kir, mikroorganizma ve pisliklerden arındırmak amacıyla dizayn edilmiş, şok etkili bir dezenfektandır. Ekonomiktir ve dezenfeksiyon sırasında makinalarda korozyon yapmaz. Heracide DCG, ön temizlik yapıldıktan sonra %1-3'lük çözeltiler halinde kullanılır, alet ve makinalarda korozyon yapmaz.
Buhar: Paslanmaz çelikten yapılan sistemler buhar ile dezenfekte edilebilir. Buhar kullanılırken, temizlenecek sistemin bütün parçalarının 15-30 dakika için 80°C de kalmasına dikkat edilmelidir.
Kuarterner Amonyum Tuzları: Heracide PN-50 kuarterner amonyum tuzu esaslı bir dezenfeksiyon malzemesidir. Özellikle et, süt ve diğer gıda endüstrilerinde yüzey dezenfeksiyonu için kullanılır.
Geniş spektrumlu olup, özellikle gram negatif ve gram pozitif bakterilere karşı etkilidir. Geniş pH aralığında ve yüksek sıcaklıklarda stabil olup, kullanım konsantrasyonlarında insan sağlığına zararlı değildir. Katyonik yapıda olduğundan anyonik sistemlerle tuz oluşturur. İki aşamalı olarak tavsiye ettiğimiz kullanım şekline göre, önce organik madde ve proteinden oluşan yüzey kiri Hersil DET-S ile temizlenir, durulanır ve Heracide PN-50 ile dezenfekte edilir. Heracide PN-50 ile %0.1-0.2'lik çözeltiler halinde yaklaşık 20 dakikada dezenfeksiyon işlemi gerçekleştirilir.
Perasetik Asit : Heracide K4 Aktif S perasedik asidin dengelenmiş bir karışımıdır. Özellikle bira, süt ve gıda endüstrisinde gram negatif ve gram pozitif bakterilere, mayalara, sporlara ve virüslere karşı çok etkilidir. Köpük yapmadığından ve hızlı öldürme gücü nedeni ile kapaklı sistemlerde başarı ile kullanılmaktadır. Heracide K4 Aktif S klor bazlı dezenfektanlar ile karşılaştırıldığında, düşük kullanma oranı, düşük sıcaklıklarda bile yüksek öldürme gücü ve korozyona sebep olmaması sebebiyle birçok avantaja sahiptir. Genel amaçlı kullanımda 200-500 mg/lt kullanılması tavsiye edilir.
Önemli Not : Dezenfeksiyon kimyasalları cilt ve göz tahrişine neden olabilirler kullanırken itina gösterilmeli ve koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır.